Geschiedenis van Gilze
Ontstaan
Gilze is ontstaan uit de ‘Villa Gillesa cum appendiciis’. Hilsondis, gravin van Strijen, was in 992 eigenares van dit uitgestrekte domein. Zij zou het domein aan de Abdis van Thorn hebben geschonken. In de schenkingsakte duikt de naam Gilze voor het eerst op. Huidige historici beschouwen de akte als vals. Toch moet de schenking in ieder geval voor het begin van de 12e eeuw gedaan zijn. Daarmee is Gilze één van de oudste plaatsen in het land van Breda.
De Abdis van Thorn regelde het bestuur en de rechtspraak in deze streken, nog voordat de Baronie van Breda zich had gevormd. De door haar opgerichte rechtbank ‘Den Ouden hof van Gilze’ bleef bestaan tot aan de secularisatie van de abdij in 1795. Later kwam Gilze in het bezit van de Heer of Baron van Breda. Maar de abdis behield tot aan de Franse Revolutie belangrijke rechten en bezittingen.
Schepenbank
De Heer van Breda stelde in de 14e eeuw de Schepenbank van Gilze in. Deze was samengesteld uit een schout (benoemd door de Heer en tegelijkertijd schout van Ginneken) en zeven schepenen. Zij waren zowel bestuurders als rechters in civiele zaken. Tegen de vonnissen die zij uitspraken, kon je in appel gaan bij de Hoofd- en Leenbank van Breda. De boet- en lijfstraffelijke rechtspraak was voorbehouden aan de schepenbank van de stad Breda.
Naast de schepenbank was er ook nog een college van negen gezworenen. Zij mochten hun stem uitbrengen en gehoord worden over financiële zaken.
De schepenbank van de Abdis van Thorn, samengesteld uit een meier en zeven schepenen, was een cijns- of laatgerecht. Tot hun bevoegdheid behoorde de certificatie van eigendomsovergang en eigendomsbezwaringen onder het rechtsgebied van de abdis. Van de schepenen waren er steeds drie afkomstig uit Gilze, twee uit Oosterhout, één uit Ginneken en één uit Princenhage of Rijsbergen.
Tachtigjarige Oorlog
Uit de oudste tijden zijn niet zoveel feiten bekend. Over de periode van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) weten we meer.
Tweede Wereldoorlog
Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg de gemeente het zwaar te verduren.
Opgravingen
Verschillende opgravingen in Gilze hebben interessante zaken naar boven gebracht en laten zien dat Gilze, lang voordat het die naam kreeg, al vormen van bewoning kende.
De geschiedenis van Gilze vindt u uitgebreid beschreven in het boek Gilze Duizend jaar , in te zien in de bibliotheek van Heemkring Molenheide. Boeknummer 30648